Edda na Nowo

Pozwólcie, że podzielę się dziś refleksjami na temat tłumaczenia licznych słów oznaczających ludzi w Eddzie poetyckiej, a szczególnie w pieśni Hávamál, nad którą obecnie pracuję. Język staronordycki: bogactwo określeń człowieka Język staronordycki dysponuje imponującą liczbą słów na określenie człowieka. Zdarzało mi się tłumaczyć jedno słowo na człowiek/ludzie, kolejne tak samo, następne tak samo i w końcu zaczęłam się wewnętrznie złościć, że nie mogę znaleźć więcej synonimów. Mamy co prawda "osoby", "persony", "istoty ludzkie", "osobniki", "indywidua" czy "śmiertelników", ale każde z nich jest dość specyficznie nacechowane i trudno zastąpić nim po prostu ludzi.  Tam, gdzie staronordycka poezja wzbija się na wyżyny różnorodności i precyzji, my pozostajemy przy tym samym określeniu. Być może wynika to z różnic w tradycji literackiej – w poezji staronordyckiej szczególna dbałość o rytm i alliterację wymuszała stosowanie syno...

Jeśli zastanawiacie się, dlaczego ostatnio na blogu "Edda na nowo" nie pojawiła się żadna nowa pieśń, mam dla Was wyjaśnienie. Wzięłam się za prawdziwego giganta wśród tekstów – Hávamál , czyli Pieśń Wysokiego . Ta pieśń ma... uwaga... 165 strof ! Tak, dobrze przeczytaliście. Jestem na 17. strofie, więc przede mną jeszcze długa droga. Możecie więc spodziewać się, że przez jakiś czas będę pochłonięta tą nordycką epopeją. Przyznam szczerze, że długo zwlekałam z zabraniem się za to tłumaczenie. Powód? Cóż, przerażenie przed ilością pracy. W dodatku nie ma tu efektownych dialogów, jak w "Lokiego bitwie na słowa" czy mitologicznych głębi jak w "Przepowiedni wieszczki". Zamiast tego Hávamál to zbiór mądrości Odyna – coś w rodzaju nordyckich "mądrości kung fu", tylko bez latających mnichów i efektownych kopniaków. Pieśń Wysokiego czy Pieśń Najwyższego? Zanim przejdę do samych strof, chciałabym podzielić się z Wami pewnym dylematem. Otóż, zastanawiam s...

„Pieśń Zamaskowanego” – całe tłumaczenie pod tym linkiem .   A tu więcej o pieśni: Pieśń Zamaskowanego ( Grímnismál ) to monolog Odyna w opałach – i to dosłownych, ponieważ bóg nie tylko wpadł w tarapaty, ale jest przypalany ogniem. Oczywiście, jak przystało na boga, zdoła się z tych opresji wykaraskać. A jako bóg wojen, noszący przydomek Straszliwy, ostatecznie zemści się na swoim prześladowcy. Zemsta jednak nie będzie szczególnie okrutna, bo Geirrod, król, który kazał przypalać nieznanego, zamaskowanego podróżnika, to w rzeczywistości wychowanek samego Odyna. Więcej fabuły zdradzać nie będę – przeczytajcie sami. Grímnismál to część Codex Regius, spisanego w XIII wieku. Składa się z 54 strof oraz wstępu i zakończenia napisanych prozą. Strofy zostały napisane w metrum ljóðaháttr (dwa krótkie wersy, jeden dłuższy, potem powtórka), jednak nie zawsze są regularne. Przypomnę, że ljóðaháttr pełni m.in. funkcję magiczną, a niektórzy badacze (Ilya Svernov za Olgą Smirnitskayą,...

Tłumaczenie pieśni znajdziecie pod tym linkiem: „ Pieśń Hyndli”  A tu więcej o tekście i jego tłumaczeniu: 'Gdyby wyobrazić sobie „enigmatycznego boga” Hajmdala jako żywą, czującą istotę, można by przypuszczać, że czułby się w tym wierszu zupełnie jak w domu, ponieważ – jak stwierdził Hugo Gering – Hyndluljóð jest niezaprzeczalnie jednym z najdziwniejszych i najtrudniejszych do zrozumienia wierszy w korpusie eddyckim' ( Cöllen, 2017, s.87). Nie wiem, czy zgadzam się z powyższą opinią, ale ewidentnie „Pieśń Hyndli” jest nieoczywista i zadziwiająca. Ale jest też pełna humoru – jak choćby wymiana zdań między głównymi bohaterkami utworu - boginią Freją i jotunką Hyndlą, w której ta pierwsza zachęca Hyndlę, aby wspólnie ruszyły do Walhalli na swoich wierzchowcach. Wierzchowcem Hyndli – którego ta odmawia osiodłać – jest wilk. A wierzchowcem Frei – świnia, a tak naprawdę jej kochanek Ottar zmieniony w knura.  „Pieśń Hyndli” nie jest klasyczną pieśnią „Eddy Poe...

Tłumaczenie pieśni znajdziecie pod tym linkiem: „ Pieśń o Harbardzie”  A tu więcej o tekście i jego tłumaczeniu:     „ Pieśń o Harbardzie” („Hárbarðsljóð”) na pierwszy rzut oka (ucha?) nie jest szczególnie zgrabna – ani w oryginale, ani w tłumaczeniu. Zdania i strofy różnej długości nie trzymają rytmu i z trudnością zachowują jakąś strukturę. Mam za to nadzieję, że nowe tłumaczenie oddaje humor oryginału i przybliża dość osobliwą relację ojca (Odyna) z synem (Thorem), którzy próbują sobie nawzajem wbić szpilę.      Wracając do formy tekstu – tłumacząc go dla dzisiejszego czytelnika, dodałam tu i tam rymy, ale dalej nie jest to „Przepowiednia wieszczki” ani nawet „Lokasenna - Lokiego bitwa na słowa” – gdzie zgrabne i regularne wersy o określonej strukturze dają dużo większą przyjemność czytania.      Dwa podstawowe gatunki literackie, które występują (łącznie!) w „Pieśni o Harbardzie” to senna i mannjafnaðr – oba są formami bitwy ...

   -> Tu całe tłumaczenie pieśni: „ Pieśń o Wikłaczu ”        „ Pieśń o Wikłaczu” jest dla mnie szczególna, a praca nad nią pogłębiła znacząco moje rozumienie mitologii i poezji staronordyckiej. Zaraz wytłumaczę dlaczego, ale najpierw krótkie wprowadzenie o tym utworze.                Oryginalny tytuł to „Vafþrúðnismál” i jest to trzecia w kolejności pieśń „Eddy Poetyckiej”. Zachowała się w zbiorze Codex Regius, spisanym na Islandii w latach 70-tych XIII wieku, a niektóre strofy (w sumie 8,5 ze wszystkich 55) przytoczone są też w „Eddzie Prozaicznej”, spisanej przez Snorriego Sturlusona mniej więcej w latach 1220-1240. Ale tak jak i przy innych pieśniach „Eddy” zakłada się, że powstały one dużo wcześniej, prawdopodobnie w X wieku, czyli w epoce wikingów. (Więcej o tym, jak tekst ten był redagowany i jak mógł być odbierany w średniowieczu przeczytacie w: Machan, 1992).      W polskim...